Kao jedna od ekonomski i politički najslabijih zemalja kandidata za ulazak u Evropsku uniju, Bosna i Hercegovina bi morala da koristi sve prilike za što brže ispunjavanje uslova, što trenutno nije slučaj.

Naučna savjetnica u Odjelu za međunarodne privredne i političke odnose hrvatskog Instituta za razvoj i međunarodne odnose Senada Šelo Šabić rekla je za portal CAPITAL da BiH, kao i sve slabije razvijene zemlje, u Evropskoj uniji očekuje daleko jača finansijska pomoć, ubrzani razvoj i bolje investicije, što je na svojoj koži najbolje osjetila Hrvatska.

“Kada iz BiH pređete granicu i uđete u Hrvatsku, odmah vidite da ste ušli u zemlju koja je sad mnogo razvijenija. Osim integracije u veliko evropsko tržište, koje doduše zahtjeva i kvalitet i konkurentnost, ulaskom u EU ulazite u svijet inovacija, investicija i super okruženja za ambiciozne koji se žele razvijati. Tržište EU je veće, jeftinije, ukida nepotrebnu dokumentaciju, pojednostavljuje procedure, ali i vi morate da radite na tome, da nešto ponudite“, kaže Šelo Šabić.

Objašnjava da evropska zajednica nakon ulaska pomaže mnogo više manje razvijenim državama preko kohezionih strukturnih fondova. Sve to radi se, da bi nerazvijene članice stigle ostale. To se finansira iz Evropskog fonda za otpornost iz kojeg je i Hrvatska.

Ponašanje BiH i njene podjele se teško uklapaju u koncept EU

“EU daje novac svojih poreskih obveznika manje razvijenim zemljama članicama da bi investirale u infrastrukturu i razvoj. Hrvatska je tako izgradila famozni Pelješki most, a da nije bila EU, nikad ga ne bi izgradila, apsolutno nikada. Povučeni su silni milioni na konto slabe razvijenosti. Tako smo gradili i obnovili i bolnice. Da vidite kako izgledaju, da se izrazim narodski, “kao svemirski brodovi”. Ništa to ne bismo završili da nije bilo pomoći EU“, kaže Šelo Šabić.

Ponašanje BiH i njene podjele na svim nivoima se teško uklapaju u koncept EU, ističe posebno zato što je na svakom nivou izložena blokadama, što usporava procese. Kaže da u EU postoji želja da BiH postane normalna država, da njeni građani vide svjetliju budućnost i ostanu u svojoj državi, da prepoznaju bogatstvo koje imaju i ne odlaze trbuhom za kruhom i prazne područje.

“Nejasno mi je da te stranke u BiH koje egzistiraju na podjelama, stvaranju neprijatelja, oživljavanju prošlosti i bez odgovornosti, uporno opstaju. Da li je društvo toliko zatvoreno da ne može da probije njihove okove? Ako je tako, onda ne znam kako će funkcionisati u EU koja ima daleko više razlika, kako će promijeniti Ustav i zakone, osnovati nove institucije i dokazati da sprovodi EU politike. U ovom dijelu Evrope mi svi govorimo isti jezik, isto izgledamo, ista nam je tradicija i kultura, a male razlike. Tako nas i stranci prepoznaju. Kako ćemo ući u evropski kolektiv gdje su razlike daleko veće i naći svoje mjesto“, pita Šelo Šabić.

Direktorka Direkcije za evropske integracije Elvira Habota kaže da članstvo donosi mnogo prednosti koje moraju biti rezultat napornog rada institucija EU i država članica.

“Jedna od prednosti koje članstvo u EU nosi je otvaranje neograničenog pristupa unutrašnjem tržištu EU koje broji skoro pola milijarde potrošača. Koliko našoj privredi znači ovo tržište najbolje govori podatak da se u 2023. godini od ukupne robne razmjene BiH sa svijetom, na EU odnosilo više od 64 odsto. Građani će imati i druge prednosti, na primjer, da se nastane i rade gdje žele bez radne ili boravišne dozvole, putuju unutar zajednice bez pasoša uz priznavanje zdravstvenog osiguranja i vozačke dozvole, zatim studenti mogu da pristupe svim univerzitetima pod jednakim uslovima, a ukidaju se troškovi rominga i naknada za transfere u evrima“, kaže Habota.

Bitna stavka koristi od članstva za sve segmente društva je pristup strukturnim i investicijskim fondovima, a čija je vrijednost npr. u periodu 2021 – 2027. godina preko 350 milijardi evra. Koliki uticaj finansijska i tehnička podrška EU ima možemo vidjeti kroz primjer Instrumenta pretpristupne pomoći (IPA III) čija je BiH korisnica, a koji je po svom budžetu od 14,2 milijardi evra u svrhu podrške reformama, ograničen u odnosu na fondove koji se otvaraju državi članici.

Što je veća politička podrška procesu, brže ispunjavaju obaveze na evropskom putu

Jedno od pravila u pristupnim pregovorima jeste da država kandidat mora preuzeti i sprovesti propise EU odnosno ispuniti uslove do ulaska u EU, a trajanje pregovora zavisi od države do države i iskustva su različita.

“Hrvatska je pregovarala skoro šest godina, Srbija je u pregovorima već deceniju, a Crna Gora i više od toga. Pred davanje zelenog svjetla za otvaranje pregovora sa BiH imali smo priliku čuti ocjene iz Brisela da su bh. vlasti u nešto više od godinu dana rada napravile više nego cijelu proteklu deceniju. To najbolje govori da što je veća i konkretnija politička podrška procesu, to se brže ispunjavaju obaveze na evropskom putu, a time brže dolazimo i do rezultata kao i konkretnih benefita za građane“, kaže Habota.

Portparol Delegacije EU i Kancelarije specijalnog predstavnika EU u BiH Ferdinand Koenig kaže da je ostvaren napredak u prethodnim mjesecima, uključujući i usvajanje zakona koji se odnose na integritet pravosuđa, borbu protiv pranja novca i sprečavanja sukoba interesa. Vlasti BiH, kaže, pokazale su da mogu postići rezultate kada postoji politička volja za zajednički rad.

“BiH već uživa neke od pogodnosti evropskih integracija, uključujući niže naknade za mobilni roaming za potrošače dok putuju, te pristup programima vrijednim više milijardi evra kao što su Erasmus+, Kreativna Evropa, Horizon Evropa i Digitalna Evropa. Ipak, kao članica EU, BiH bi ostvarivala još veća ulaganja iz budžeta EU, a građani BiH uživali puna prava državljanstva EU. Zato će morati u potpunosti usvojiti skup zajedničkih prava i obaveza koji čine korpus prava EU, poznat kao „acquis communautaire“ ili pravna stečevina“, objašnjava Koenig.

Može se očekivati ​​da će to potrajati nekoliko godina, ali proširenje je proces koji se temelji na zaslugama i dinamika kretanja kroz proces pristupanja zavisi od političke volje i napretka zemlje u usklađivanju sa zakonodavstvom i standardima. Za to vrtijeme, EU će pružati finansijsku, administrativnu i tehničku podršku.

Nakon dobijanja zelenog svjetla za pregovore o pristupanju, a da bi prešla u narednu fazu u procesu pristupanja EU, BiH mora ispuniti relevantne korake iz preporuke Komisije iz oktobra 2022. godine i usvojiti četiri najvažnija zakona, i to o sudovima,  o Visokom sudskom i tužilačkom savjetu, o zaštiti ličnih podataka i o kontroli granice.

“BiH će morati imenovati i glavnog pregovarača i izraditi Nacionalni program za usvajanje pravne stečevine i tako dalje. Kada BiH ispuni potrebne korake i kada Evropsko vijeće usvoji pregovarački okvir koji pripremi Evropska komisija, moći će se održati prva Međuvladina konferencija koja će formalno otvoriti pregovore o pristupanju“, kaže Koenig.

Reforme u okviru procesa pregovora o pristupanju EU će same po sebi dovesti do unapređenja kvaliteta života ljudi u BiH, zbog čega pozivaju nadležne da preduzmu relevantne korake za napredak i prelazak u narednu fazu procesa pristupanja EU.