Finansiranje političkih stranaka, sa posebnim osvrtom na dio novca koji im pripada iz budžeta sa svih nivoa vlasti, ponovo je u žiži javnosti nakon odluke Kristijana Šmita da sredstva koja idu za SNSD i Ujedinjenu Srpsku preusmjeri u Centralnu banku BiH.

U međuvremenu je objelodanjeno da je lani na partijskim računima završilo deset odsto više sredstva nego godinu ranije.

Zakonom o finansiranju političkih stranaka propisano je da se političke stranke mogu finansirati iz budžeta BiH, entitetskih budžeta, kantonalnih budžeta i budžeta Brčko distrikta te budžeta drugih jedinica lokalne uprave i samouprave.

Evidencije o tome i kontrolu vodi Centralna izborna komisija (CIK) BiH, a najnoviji presjek stanja, sažet u Informaciji o planiranim i isplaćenim sredstvima političkim subjektima u 2024. godini iz budžeta sa svih nivoa vlasti, pokazuje da su iz tih izvora stranke zaradile više od 22,3 miliona maraka.

Međutim, taj iznos nije konačan, jer na zahtjev CIK-a podatke o uplatama iz budžeta nisu dostavili Tešanj, Sokolac, Ljubinje, Ravno i Srebrenik.

- Prema podacima prikupljenim od nadležnih organa i institucija na svim nivoima u BiH, za finansiranje političkih subjekata u 2024. planiran je 23,1 milion, a isplaćena su 22,3 miliona - navedeno je u informaciji CIK-a BiH.

Iz svog budžeta sredstva za finansiranje stranaka u 2024. nisu izdvojile 23 jedinice lokalne uprave i samouprave. Na listi su, između ostalih, Donji Žabar, Istočni Mostar, Istočni Stari Grad, Jezero, Kostajnica, Kupres (RS), Petrovac, Stanari, Vukosavlje, Bosanski Petrovac, Drvar, Foča (FBiH), Kalesija, Kladanj, Kupres (FBiH), Olovo, Pale (FBiH), Sapna i Visoko.

S druge strane uporedni pregled budžetskih izdvajanja za subjekte u periodu 2004 - 2024. godine pokazuje da je gotovo 400 miliona dato za rad partija.

Od 2004. do 2008. godine izdvajanja su konstantno rasla. Period od 2009. do 2012. godine karakterišu oscilacije, da bi 2013. godine ta izdvajanja pala za 12,2 odsto. Slijedi vrijeme od 2014. do 2018. godine, kada su ta izdvajanja ponovo rasla od 2,5 do tri odsto godišnje, iduće godine je zabilježen blagi rast od jedan odsto, dok su 2020. godine izdvajanja pala za 15 odsto.

- Izdvajanja iz budžeta političkim subjektima od 2021. godine konstantno rastu, tako da su ti izdaci u 2024. godini, u odnosu na 2023, porasli za deset odsto - istaknuto je u informaciji CIK-a.

Novac koji na godišnjem nivou liježe na stranačke račune iz budžeta dugo je već predmet ozbiljnih polemika javnosti. Prednjače kritike koje stižu iz nevladinog sektora, odakle često upozoravaju da se stranke, osim dijela iz budžeta, finansiraju, i iz članarina, dobrovoljnih priloga pravnih i fizičkih lica, izdavačke djelatnosti, prihoda od imovine u vlasništvu političke stranke te dobiti od preduzeća koja su u vlasništvu političke stranke.

Ubjedljivo najviše novca stiže, ukupno gledajući, iz budžeta u BiH, a potom od članarina i priloga fizičkih lica.

To je iskoristio, s ciljem disciplinovanja SNSD-a i Ujedinjene Srpske koje vode Milorad Dodik i Nenad Stevandić, Kristijan Šmit koji se nalazi na poziciji visokog predstavnika, ali Srpska ga ne priznaje jer nije prošao svu proceduru imenovanja i nema uz svoje ime relevantnu rezoluciju Savjeta bezbjednosti UN.

Šmit je, naime, krajem aprila nametnuo novu odluku, a koja je objavljena u "Službenom glasniku BiH" kojom se obustavljaju budžetske isplate za SNSD i Ujedinjenu Srpsku i preusmjeravaju na poseban račun u Centralnoj banci sve do momenta kada stranke "pokažu potpuno poštovanje Dejtonskog sporazuma".

Srpska, koja je zakonom iz 2023. godine definisala da na njenoj teritoriji neće biti sprovođene Šmitove odluke, ipak namjerava da i sama "ukine" finansiranje stranaka iz budžeta kako bi sve bile u ravnopravnom položaju.

To je najavljeno nakon sastanka stranaka koje čine većinu u Srpskoj, odnosno u Narodnoj skupštini, uz opasku da će sve biti regulisano polovinom maja.

Glas Srpske